Jean Monnet Kimdir?

Jean Monnet, 1888–1979 yılları arasında yaşamış bir Fransız iktisatçı ve maliyecidir. Fransız iş dünyasının gözde isimlerindendir. 1. Dünya Savaşı’ndan itibaren Avrupa’da birliğin sağlanması için çaba gösterdi. Savaş yıllarında Fransa ve İngiltere arasında birliğin sağlanması konusundaki çabaları dikkate alınarak 1919 yılında Milletler Cemiyeti Genel Sekreter Yardımcılığı’na atandı. Benzer çalışmaları ile dünyada birlik ve barışı sağlamaya çalıştı. 

Yeni uluslararası örgütlenmenin “ahlakî gücü, kamuoyuna yaklaşımı ve önünde sonunda üstün gelecek gelenekleri ile” kendini kabul ettirebileceğini hisseden Monnet, yeni misyonuna büyük bir hevesle başladı. Ama kısa bir zaman içinde Milletler Cemiyeti’nin kendine hedef olarak belirlediği barış ve uyum ereklerini başaramayacağını anladı. Kararlar yalnızca oybirliği ile alınabilirdi. Hayal kırıklığı ile 1923 yılında görevinden istifa etti. 

Monnet, 2. Dünya Savaşı yıllarında da Fransız ve İngiliz birliği için çalışmaya devam etti. 1940 yılında Fransa ve Büyük Britanya arasında federal bir birlik olan “joint communique”i tasarladı. Bu tasarı, her iki ülkeyi birleştirmekti ve birlik şöyle anlatılmaktaydı: “İki hükümet gelecekte Fransa ve Büyük Britanya’nın iki ayrı ulus değil tek bir Anglo-Fransız Birliği olacağını beyan etmektedir. Birliğin yapılandırılması savunma, dış ilişkiler ve ekonomik ilişkiler alanlarında ortak örgütlenmeleri içerecektir. İki Parlamento resmi olarak birleşecektir”. Planı Churchill ve De Gaulle tarafından kabul gördü. Ünlü İktisatçı Keynes, Monnet’nin çabaları ile savaşın bir yıl erken bittiğini söylüyordu. 

Monnet, 1943 yılında yaptığı bir konuşmada; Avrupa devletlerinin milli egemenlik temelinde yeniden yapılanmadıkları takdirde, barış içinde olamayacaklarını, Avrupa ülkeleri halklarına gerekli refah ve toplumsal kalkınmayı temin etmek için çok küçük olduklarını ve bir federasyon kurmaları gerektiğini belirtiyordu. Ne var ki, Fransız siyasi sınıfının yenilgiyi çoktan kabul etmiş olması nedeniyle, onun bu girişimleri Fransa’nın yenilgisini engelleyemedi. Savaşın ardından, Monnet, Fransız hükümetine bir “küresel modernleşme ve ekonomik kalkınma planı” sundu. Fransız ekonomisini yeniden canlandırmak üzere Planlama Müdürlüğüne atandı ve 1947’de Fransa’nın Marshall Planı’na katılımınına yol açan Monnet Planı’nı kaleme adı. 1949’da Monnet, önemli bir kömür ve çelik bölgesi olan Ruhr’un kontrolü için Almanya ve Fransa arasındaki ihtilafın tehlikeli boyutlara tırmanmakta olduğunu fark etti ve Fransız-Alman kömür ve çelik kaynaklarının bir Avrupa Hükümeti’nin kontrolü altında toplanmasının gerekli olduğunu gördü. Fransız Dışişleri Bakanı Robert Schuman tarafından gelen bir önergenin ardından Monnet, Schuman Planı taslağını hazırladı. Robert Schuman önergeyi kabul etti ve Adenauer ile fikir birliği içinde, 9 Mayıs 1950’de önergeyi kamuoyuna sundu. 1951’de, Paris Antlaşması ile altı ülke (Fransa, Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg) bugünkü Avrupa Birliği’nin temeli olan Avrupa Kömür ve Çelik Birliği’ni (ECSC) kurdu. ECSC’nin ilk başkanı olan Monnet (1952-1955), birliği Avrupa’nın ekonomik ve siyasi entegrasyonunun ve AVRUPA BİRLİĞİ’nin ilk adımı olarak değerlendirdi. ESCS’nin yaratılması gerçekten de Monnet tarafından öngörülen sonuçları doğurdu. Avrupa sorununun tüm unsurları Fransız- Alman uzlaşması ile dindirildi, ihtilaftan siyasi işbirliğine doğru bir geçiş yaşandı ve bu ESCS projesinin içerdiği demokratik gücün tohumlarının gelişmesini mümkün kıldı. 

1955’te, Fransa’nın Avrupa Savunma Komitesi’ni (EDC) onaylamayı reddetmesiyle kızışan ciddi krizin ardından Monnet ESCS Başkanlığı’ndan istifa etti. Ancak çalışmalarına devam etti; siyasi ve ekonomik entegrasyon için mücadele etmek ve resmi kurumsal yapıların dışındaki yapılar üzerinden Birleşik Avrupa Devletleri fikrini benimsetmek için Hareket Komitesi’ni kurdu ve bir anlamda Avrupa’nın ilk lobicisi oldu. Hayatının kalanını Avrupa’nın birleşmesi yolundaki çalışmalara adadı. 

Monnet Komite’yi yarattı ve Komite de Avrupa ve dünya siyasetini geliştirdi. Yani, yüzyılın ikinci yarısında Avrupa ve dünya, tohumları Jean Monnet tarafından ekilen Avrupa Birliği fikrini takip etti. 

1989 yılında Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Komisyonu arasında yapılan bir anlaşma ile oluşturulan, 20 yıldan beri yürütülen, AB müktesebatı konusunda bilgi sahibi personel ihtiyacının karşılanmasına destek sağlayan Türkiye’deki en köklü ve en prestijli burs programına, Avrupa Birliği’nin fikir babası Jean Monnet’nin adı verildi.